Tektonik plakalar birbirinden ayrılırken, yarıkların oluşumunu sağlayan nedir?
Tektonik plakalar arasındaki sınırlarda, Dünya’nın kabuğu yavaşça ayrılırken dar yarıklar oluşabilir. Ama bu yarılma tam olarak nasıl oluyor?
Yeraltından yükselen magmanın basıncı toprağı ayırmaya zorlar mı? Yoksa bir yarık, esas olarak birbirinden uzaklaşan tektonik plakaların çekme hareketi tarafından oluşturulan bir yarık mıdır?
Dergide yayınlanan bir çalışma Jeoloji bu soruları araştırıyor ve bu sürecin nasıl çalıştığına yeni bir ışık tutuyor.
Geçmiş araştırmalar, magmanın riftleşme olaylarında önemli bir itici güç olduğuna işaret etti. Ancak yeni bulgular, “yarılma süreçlerinin tüm dünyada aynı şekilde çalışması gerekmediğini” vurguluyor. Buffalo’daki Üniversite.
bu ABD Ulusal Bilim Vakfı-desteklenen çalışma, 2014 yılında İzlanda’da, Kuzey Amerika ve Avrasya levhaları arasındaki tektonik sınırı aşan bir bölgede, şu anda Holuhraun lav alanı olarak bilinen yerin yakınında, rift-graben adı verilen siper benzeri bir yapının açıldığını buldu. Graben, bir kara parçasının her iki yanındaki arazi uzaklaştıkça aşağı doğru sarktığında ve yarık adı verilen bir uçurum oluşturduğunda oluşur.
Ekip, bu durumda, yarık boyunca bir magma odasından gelen basıncın değil, tektonik plakaların yavaş kaymasının sürücü olduğu sonucuna vardı.
Graben birkaç günlük bir süre içinde oluştu ve sonra “öyle kaldı ve magmatik tesisat sisteminde olan başka hiçbir şeyi umursamadı” diyor Kolzenburg. “Püskürmenin magmatik besleyici sistemindeki basınç değişiklikleri gibi, altında pek çok dinamik süreç meydana gelmesine rağmen, graben dikkate değer ölçüde kararlıydı.”
Kolzenburg, magma açıldıktan sonra yarıktan sızdı, ancak bu magmanın yarığın ilk oluşumunun arkasındaki ana güç gibi görünmediğini söylüyor.
Çalışma, Holuhraun ve çevresini yakından izleyen, 2014-15 yılları arasındaki bir huzursuzluk döneminde sismik aktiviteyi ve ortaya çıkan magma hacmini belgeleyen uluslararası bir bilim insanı grubunun çalışmasından yararlandı. Kolzenburg’un ekibi, bu bilgileri, bölgenin topografyasının zaman içinde nasıl değiştiğini ayrıntılarıyla anlatan dijital yükseklik modelleriyle karşılaştırarak, grabenin aniden ortaya çıkışını yakaladı ve graben oluşumundan sonra yaklaşık beş yıl boyunca araziyi izledi.
Bulgular, özellikle ekibin incelediği graben için geçerlidir. Kolzenburg, diğer yarık bölgelerinde, magmanın yarık oluşumunu yönlendirmede daha önemli bir rol oynadığına inanılan Etiyopya’nın Afar Bölgesi de dahil olmak üzere farklı dinamiklerin rol oynayabileceğini söylüyor.